Gözümüz Gibi Bakıyoruz

Geçmiş ile gelecek arasında önemli bir köprü olan zeytin ağaçları, asırlardır kültürümüzün, geleneklerimizin ve değerlerimizin bir parçası olarak hayatımızda. Anadolu’nun bereketli topraklarının, havasının, suyunun besleyip büyüttüğü kâdim zeytinlerimiz 143 yıllık tecrübeye sahip Komili tarafından 2018 yılında başlatılan “Gözümüz Gibi Bakıyoruz Projesi” ile tescil altına alınıyor.

Her biri ayrı ayrı ekolojik ve tarihi değere sahip olan ağaçların korunması, çevresel ve toplumsal sürdürülebilirliğe katkı sağlıyor. İlk olarak Ayvalık’ta başlayan ve ülke geneline yayılması hedeflenen projede, anıtsal nitelik taşıyan ve korunmaya değer zeytin ağaçlarının gelecek nesillere aktarılması için farkındalık çalışmaları yürütülüyor. Balıkesir ve Ayvalık’ın ardından çalışmalar Manisa bölgesinde devam ediyor. Proje kapsamında bugüne kadar 20 milyon zeytin ağacı tarandı. Proje tamamlandığında Türkiye’deki yaklaşık 190 milyon zeytin ağacı taranmış olacak.

Çalışmanın ilk aşamasında Ayvalık ilçesi sınırları dahilinde 81 adet anıtsal veya korunmaya değer zeytin ağacının tespit edildi. Ocak 2020 – Eylül 2021 arasında gerçekleştirilen ikinci aşamada ise Manisa ilindeki anıtsal ve korunmaya değer 229 adet zeytin ağacı tespit edildi, haritalandırıldı ve uygun olanların tescil edilmesi için bilimsel rapor hazırlandı.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile birlikte Balıkesir Üniversitesi’nden bilim ekibinin katkılarıyla süren proje kapsamında tescillenen ağaçların kesilmesi ve taşınması yasak hale geliyor. Modern tekniklerle yaşları belirlenen ağaçların, yer, yaş, konum ve kendine özel hikayeleri oluşturuluyor. 360 derece görüntülenerek Komili web sitesinde paylaşılan bilgiler ve fotoğraflar ağaçlarla tanışmak isteyen ziyaretçileri bekliyor.

“Anıt ağaç” diyebilmek için…

Ağaçlardan bazıları fiziksel olarak aynı türün fertlerine göre daha farklı olabilirler. Yaş, çap ve boy itibariyle kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip olan; ilginç gövde ve dal formu nedeniyle izleyenlerin belleğinde kimi simgeler çağrıştıran; yöre folklorunda, kültür ve tarihinde özel yeri bulunan, geçmiş ile günümüz, günümüz ile gelecek arasında iletişim sağlayabilecek uzunlukta doğal ömre sahip olan ağaçlara “anıt ağaç” deniyor.

Anıt ağaçlar boyutsal ve kültürel özelliklerine göre tespit edilebiliyor. Boyutsal ve kültürel özelliklerine göre 4 ayrı grup oluşturuyorlar.

Anıt Ağaç Türleri…

1- Boyutsal Anıt Ağaçlar: Bulundukları bölgelerde yaşları, boyları, gövde ve tepe tacı gibi boyutsal özelliklerinden ötürü kendi türlerinin bilinen ölçülerinin üzerinde boyutlara ulaşmış en az 100 yıllık doğal ömre sahip olan ağaçlar.

2- Tarihi Anıt Ağaçlar: Tarihi bir olaya şahsiyete ait olan ağaçlar.

3- Folklorik Anıt Ağaçlar: Halkın binlerce yılı bulan gelenek ve göreneklerinin dönemsel olarak da olsa civarında yaşatıldığı ya da yörede yaşanan çok üzücü veya sevindirici bir olaya tanıklık ettiği için halk arasında özel bir yeri olan ağaç.

4- Mistik Anıt Ağaçlar: Dini bir inanışla yöre halkı tarafından yüceltilmiş olan ağaç.

Aşağıdaki şartların birine veya bir kaçına sahip ağaçlar doğal ömürleri kısa olmamak şartıyla anıt ağaç sayılıyor.

• Olağanüstü fiziksel boyutları olması

• Bazı görsel ayrıcalıklara sahip olması• Ekstrem yaş uzunluğuna sahip olması

• Kültürel, folklorik değerlere sahip olması

• Tarihsel süreçte önemli olaylara tanık ve sahne olması

• Mistik bakımdan önemi olan kutsal mekânlarda yer alması

Komili, ayrıca zeytin hasadını farkındalık etkinlikleriyle de birleştiriyor. Zeytinyağı ve kültürü bu topraklarda kuşaklar boyu yaşasın diye Ayvalık’ta gelenekselleşen Komili Zeytin Hasadı’nın bu yıl 25.’si 22-23 Ekim tarihlerinde gerçekleştirildi. Hasadın açılışını bu yıl Erkan Can ve Güven Kıraç birlikte yaptı. Zeytinler dalından toplanırken kurulan hasat sofrasında, yazar ve şef Ömür Akkor yemeklerin zeytinyağı ile olan bağını anlatırken bir yandan da tattırdı. Hasat programının ikinci gününde Komili’nin “Kuşaklar Boyu Yaşasın Diye” çatısı altında yürüttüğü Anıt Ağaç Projesi ile tescillenerek koruma altına alınan 1105 yaşındaki anıt zeytin ağacı ziyaret edildi. Beslenme & Diyet Uzmanı, Sürdürülebilir Yaşam Aktivisti Dilara Koçak; 1105 yaşındaki Koca Delice’nin gölgesinde anıt zeytin ağaçlarının yarattığı değer ve insanlık için önemi ile iyi zeytinyağının beslenmedeki kıymetine değindi.

Kutsal kitaplar ve efsanelerde, uzun ömrün, dayanıklılığın, sağlığın, barışın, bereketin ve bilgeliğin sembolü olan “ölmez ağaç” olarak da bilinen zeytin, hem doğa hem de kültür mirası olarak hepimize emanet.

Tüm zeytin ağaçlarına sonsuz sevgi ve saygıyla…

Ziraat Mühendisi
Rıdvan Keskin